حریم شخصی فرزند

شاید عجیب به نظر برسد، اگر بگویم کودکان بیش از هر چیز، به والدینی نیاز دارند که به آنها نیاز نداشته باشند. به عبارت دیگر، کودکان برای این نیامده اند که ما بتوانیم موجودی را در کنار خود پرورش دهیم که از قِبَل او، حسِ محبت و احترام بدست آوریم. او آمده تا به فردی مستقل و مسئول تبدیل شود و برای این کار، نیاز به درک حریم شخصیِ خود دارد.

 

 

عشق یا خودخواهی

کودکان بیش از هر چیز، به والدینی نیاز دارند که به آنها نیاز نداشته باشند. شاید خوشایند نباشد، اما کودکان برای این نیامده اند که ما بتوانیم موجودی را در کنار خود پرورش دهیم که از قِبَل او، حسِ محبت و احترام بدست آوریم. گاهی این خودخواهی، با عشق به فرزند اشتباه می شود. ما باید اولین افرادی باشیم که فرزندمان را فردی مستقل، دارای قدرت تصمیم گیری و آینده ای مجزا می داند. زیرا او به دنیا آمده تا به بزرگسالی “مستقل و مسئول” تبدیل شود نه به آنچه که ما یا محیط برایش تعیین می کند. به همین خاطر بایستی او را به سرعت از وابستگی های دورانِ خردسالی رها کنیم تا واردِ دنیای شخصیِ خود شود.

 

 

جنبه های حریم شخصی

برای رسیدن به این مهم، فرزندمان نیاز دارد که حریم شخصیِ خود را درک و حس کند. اگرچه در سالهای ابتداییِ زندگی اش، به حریم شخصیِ خود دست پیدا می کند و آن را می فهمد، اما وظیفه ی والدین اینست که کمک کنند تا آن را تقویت کند. درک و برخورداری از حریم شخصی، یکی از عوامل ایجاد استقلال در کودکان است. اجازه دهید کمی بیشتر توضیح دهم. موضوع اینست که هر کدام از ما انسانها، یک حریم شخصی مختص به خود دارد که عبارت است از:

 

1. حریم فیزیکی ما: یعنی جسم و فضای اطراف، تا چند سانتیمتری بدنمان
2. حریم درونی ما: یعنی احساسات، عواطف، عقاید، نظرات و خلوت خودمان

 

این دو حریم، از آنِ خودمان است. این دو به ما اجازه می دهد تا اقدام و اندیشه ای که مورد انتخاب و سلیقه ی ماست، در آن داشته باشیم. در این حریم می توانیم به دور از هرگونه ترس و خجالت، خودمان باشیم. این حریم، بصورت ذاتی، برای تمام انسان ها وجود دارد و محترم است. کسی حق ندارد بدون اجازه ی من، به من دست بزند. کسی حق ندارد عقیده یا احساسی را به من تحمیل کند. کسی حق ندارد بدون اجازه ام، وارد خلوتِ من شود. این را کودکان خردسال، زمانی که با کسی غریبی می کنند، به آغوشش نمی روند و یا ترجیح می دهند پاسخ او را ندهند، به خوبی نشان می دهند.  

اگر کودک تان به شما “نه” می گوید، لزوماً به معنی سرکشی و بداخلاقیِ او نیست. او احتمالاً در حالِ پیدا کردنِ حریم شخصیِ خود است. اینکه احساس کند تا حدودی روی اوضاع پیرامونش کنترل دارد، نشانه ی سلامت جسمی و روانی اوست. شاید کودک دو ساله تان از شما می خواهد که دنبالش نروید. او می خواهد به اتاق خود یا هر جای دیگری برود. این رفتار را تعبیر به “دوست نداشتن” نکنید. این کار به معنی آنست که او دارد از حریم خصوصی خود حفاظت می کند.

 

.

تکامل در گرو حریم شخصی

فرزند ما برای اینکه به تکامل واقعی برسد و بتواند به بزرگسالی مستقل و مسئول تبدیل شود، به هر دو حریم فیزیکی و درونی نیاز دارد. حریمی که اجازه دارد در آن، تنها باشد و فکر کند، با علایق و نفرت هایش آشنا شود، تصمیم بگیرد و دست به آزمایش بزند، اشتباه کند و خود را اصلاح نماید، بدون اینکه کسی او را نظاره و قضاوت کند. اگر حریم خصوصیِ فرزندمان را به رسمیت نشناسیم و بی محابا به آن وارد شویم، او احساس می کند که زندگیش، مالِ خودش نیست، تعلق به خود ندارد و متعلق به دیگران است. عزت نفس او تحلیل می رود و بدین لحاظ، یکی از این دو حالتِ شخصیتی برایش رخ می دهد:

1. با کسانی که قصد دارند برایش تصمیم بگیرند و او را کنترل نمایند، مبارزه می کند،
2. تبدیل به فردی منفعل و بدون اراده می شود که به خواسته های اطرافیان گردن می نهد.

 .

روی تصویر بالا کلیک کنید

 

 

حریم فیزیکی

همیشه کنار جمع بودن، در اولویت نیست. فرزندِ ما حق دارد برای خود، قلمرویی شخصی داشته باشد و البته این حریم، لزوماً به معنیِ یک اتاقِ مجزا نیست. کافی ست محدوده ای از اتاق یا حتی یک چادرِ بازی یا هر جایی که او راحت تر است، حریمش تلقی شود و در اختیارش باشد.

آنچه که به این روند کمک می کند اینست که کودکان از سنین خردسالی، فاصله گرفتن از والدین را یاد بگیرند و برای خود حریم شخصی بسازند. بعضی از کودکان آنقدر به مادرشان وابسته اند که حریم شان “کنار مادر بودن” است. به این خاطر، هر زمان که مادر از آنها دور می شود، احساس ناامنی می کنند و بی قرار می شوند. این وابستگی، آسیب های زیادی در پی دارد. بایستی رفته رفته این فاصله بیشتر شود تا فرزندِ ما به سمتِ “مستقل و مسئول شدن” پیش برود. این فاصله، به معنای دوست نداشتنِ هم و بی علاقه شدن به هم نیست، بلکه به معنی استقلال یافتن است.

وقتی به فرزندمان کمک کردیم تا حریم فیزیکی اش را پیدا کند، زمانِ به رسمیت شناختن آن است. ما بایستی اجازه دهیم تا او، زمان هایی را در حریم خودش تنها باشد و مزاحمش نباشیم. اجازه دهیم کنار ما نباشد، با خود خلوت کند، غرق در افکار و تصمیمات خود باشد و فردیتش رشد کند. اگر هدف نهایی تربیت که “مستقل و مسئول شدن” هست را در نظر بگیریم، باید از همین حالا، به حریم شخصیِ فرزندمان احترام بگذاریم و به او یاد دهیم که دیگران نیز باید به حریم شخصی ات احترام بگذارند و به آن تجاوز نکنند. بایستی بداند که این حق او و بخشی از انسان بودنِ اوست.

 

 

احترام به حریم فیزیکی

اگر می خواهید دخترتان توسط پسران اغفال نشود و برای خودش ارزش قائل باشد، بعنوان یک پدر باید حریمش را به رسمیت بشناسید تا او بیاموزد که در مقابل سایر مردان نیز از حریمش مراقبت کند. سعی کنید در عمل نشان دهید که حریم فیزیکیِ او ارزش و احترام دارد. چطور این را نشان دهیم؟ جواب اینست که انجامش دهید. وقتی می خواهید وارد اتاق یا کنج خلوتش شوید، در بزنید یا از او اجازه بگیرید. وقتی از لحاظ جثه رشد می کند و بزرگتر می شود، این خوبست که او را در آغوش می گیرید و با او تماس محبت آمیز دارید، ولی بهتر است قبل از آن، از او اجازه بگیرید.

بد نیست تأکید کنم که قرار هم نیست فرزندمان را به حال خود رها کنیم تا به این بهانه که باید حریم شخصی خودش را داشته باشد، به دور از چشم ما، هر کاری دلش خواست انجام دهد. خیر، ابتدا باید اصول را به او آموزش دهیم، سپس مسیر درست را برایش همواره کنیم و بعد، این فاصله را به رسمیت بشناسیم.

 

از >> اینجا <<  کتاب “فن بیان و اعتماد به نفس فرزندان” را ببین!

 

.

حریم درونی

برای والدین خیلی راحت تر است که در هر لحظه، رفتار فرزندشان را کنترل کنند و باید و نباید بگویند. به عبارت دیگر “کنترلگری”، سریع ترین راه برای راحت شدن خیالمان از بابت کارهای اوست. ولی نکته اینست که این فرآیند، نه تنها به رشدِ ذهنیِ او کمک نمی کند، بلکه هویت او را نیز به چالش می کشد و در آینده مشکلات بزرگتری را بوجود می آورد.

البته همانطور که در کتاب توضیح داده ام، شاید لازم باشد رفتارِ درست و غلط را به فرزندمان گوشزد کنیم و مواردی را به او آموزش دهیم، اما باید بپذیریم که ما ناتوانیم از اینکه فرزندمان را وادار کنیم جور خاصی فکر کند، تصمیم مشخصی بگیرد و یا احساس خاصی را تجربه نماید. او، فردیت و هویتِ خود را دارد و این، مفهومِ حریم درونی ست که باید توسط دیگران، مورد احترام قرار گیرد. شکل گیریِ حریم درونی، هویت و شخصیت را تثبیت می کند و اعتماد به نفس را استوار می سازد. در غیر اینصورت، او فردی خواهد شد که همواره وابسته به دیگران است و تأیید آنها را می طلبد.

 

 

.

احترام به حریم درونی

سؤال مهم اینست که چطور به حریم درونی فرزندمان احترام بگذاریم؟ با توضیحاتی که داده شد، احتمالاً خودتان حدس هایی زده اید. اقداماتِ ما در حول و حوش رفتارهایی می چرخد که فکر و احساس او را به رسمیت می شناسد و برایش حق مستقل بودن قائل است. مثلاً برایش یک دفترچه خاطرات بخرید و به او قول دهید که هرگز آن را نمی خوانید. در مورد وسایل شخصی که برایش خریده اید از او نپرسید که از آن استفاده کرده یا نه! بایستی به این باور برسیم که ما مالک و صاحب تمام جسم و روح او نیستیم و قرار نیست همه چیزش تحت اختیار ما باشد. قرار نیست تمام کارهایش بی عیب و نقص باشد. از او بپرسید: “دوست داری در مورد احساست با من حرف بزنی؟ دوست داری فلان اتفاق رو تعریف کنی؟” به جوابش احترام بگذارید.

اینکه به لحاظ عاطفی، چسبیده به فرزندمان باشیم، بطوری که او برای فکر کردن و تصمیم گیری و دور شدن از آسیب، خود را نیازمند و وابسته به ما بداند، حریم درونی و هویت او را از بین می برد. بایستی یک فاصله ی عاطفیِ منطقی بسازیم که فردیت و مستقل بودنِ او را حفظ کند. البته این فضا دادن، منجر به اشتباه کردنِ فرزندمان هم خواهد شد. اگر فرزندم در اثر این فاصله ی عاطفی، تصمیم ضعیف گرفت، ایراد ندارد. آن هم باعث رشد او خواهد شد. بهتر از اینست که برای از بین بردنِ نگرانی من، تصمیم بگیرد. بهتر از اینست که برای فرار از روبرو شدن با اضطراب من، اقدام نادرستی انجام دهد. مثلاً خواسته اسباب بازیش را درست کند، خرابترش کرده است. حالا برای اینکه من ناراحت نشوم، آن را داخل سطل زباله می اندازد یا در کوچه رها می کند. یا مثلاً فرض کنید تصمیم گرفته که پولهایش را به مدرسه ببرد و به همکلاسی هایش نشان دهد. حالا پولها گم شده و برای اینکه دعوایش نکنم، اظهار بی اطلاعی می کند و دروغ می گوید.

اگر بتوانیم ناراحتی خودمان را از اشتباه فرزندمان کاهش دهیم، جلوی بسیاری از اتفاقات بدتر گرفته می شود. اگر خونسرد باشیم و هیجانات خود را کنترل کنیم، فرزند ما به شکل محسوسی درک می کند که مستقل بودنِ او نه تنها از نظر ما ایرادی ندارد، بلکه خوب هم هست. او هر چقدر بزرگتر می شود، تصمیمات مهمتری می گیرد. با برخورد هوشمندانه ی ما، تصمیماتِ او سنجیده تر و احترامِ ما به او، بیشتر می شود.

.

یک کتاب جامع و تمام عیار

این مقاله، بخشی از کتاب کاربردی “فن بیان و اعتماد به نفس فرزندان” است که در آن، تمرینات جامعی برای ارتقای دو مهارتِ “فن بیان و اعتماد به نفس” بچه ها و همچنین نکات مهمی برای تربیت فرزند ارائه کرده ایم. با کلیک روی تصویر زیر می توانید نسخه ی دانلودی یا چاپی آن را تهیه نمایید:

 

.

 

تربیت هوشمندانه فرزند

برای کمک به اولیای فرهیخته جهت تربیتی ساده و اثربخش، یک آموزش جامع 20 ساعته به نام ” تربیت هوشمندانه فرزند ” آماده شده که بصورت کاربردی و دقیق، نکات اساسی برای حل مشکلات بچه ها و تربیت یک فرزندِ سالم و موفق را به شما آموزش می دهد. حتماً توضیحات این دوره ی ارزشمند را با کلیک بر روی تصویر زیر ملاحظه بفرمایید.